In onze vorige column ging het over DNA en erfelijkheid. DNA kun je zien als de sloten op deuren naar ruimten die je leven kunnen verrijken of minder plezierig maken. Een aantal van de sleutels om deze deuren te openen heb je vaak zelf in handen. Want wist je dat je bepaalde genen in je lichaam “aan” kunt zetten en bepaalde genen buiten bedrijf kunt stellen die niet goed voor je zijn? Wij zijn dus niet simpelweg het product van ons DNA. We staan niet willoos aan de kant van het speelveld, afwachtend op wat ons zal overkomen. Dit aan en uitzetten, of tot expressie komen, noemen we epigenetica.

Nu is het zo dat omgeving en gedrag (zoals voedingsstoffen, mate en intensiteit van beweging e.d.) een groot aantal genen aan of uit kunnen zetten. Dit betekent dat een genetische aanleg niet onvermijdelijk tot ziekten of klachtenbeelden hoeft te leiden. Het ontstaan van hart- en vaatziekten hangt samen met de activering van meerdere genen. Deze kunnen bijvoorbeeld pas tot expressie komen bij een zittend bestaan, roken, overgewicht, stress en andere zaken, terwijl het bij iemand die gezond beweegt en eet en weinig spanning kent, nooit tot uiting komt. De Engelsen hebben dit mooi verwoord: ‘It takes some stirring to wake the bear from his sleep’. Pas als er onrust is, ontwaakt de beer.

De mening onder wetenschappers verschilt wel, maar over algemeen wordt aangenomen dat de epigenetica meer bepalend is in het ontstaan of voorkomen van ziekte dan de genetica. De verhouding ligt voor sommige eigenschappen rond de 85/15 procent. Bij andere op 50/50 procent. Enkele genen komen altijd voor 100% tot expressie, zoals bijvoorbeeld de kleur van de ogen of de huid. 

Soms heeft een zeldzame ziekte maar één enkel gen nodig heeft om zich te kunnen manifesteren. Er zijn daarom een aantal genetisch bepaalde aandoeningen die zich altijd zullen uiten. Gelukkig zijn deze dus zeldzaam; de meeste ziekten zijn in aanleg aanwezig en komen pas tot uiting door wat je doet of laat, zoals we hiervoor al bespraken.

Eeneiige tweelingen zijn individuen met exact dezelfde genen. Dit in tegenstelling tot een twee-eiige tweeling. We weten dat eeneiige tweelingen die onder dezelfde omstandigheden opgroeien zich ontwikkelen tot nagenoeg identieke wezens. Maar wanneer de omstandigheden en het gedrag verder uiteen gaan lopen, zien we een bijzonder proces. Twee personen met een identiek genetisch profiel ontwikkelen zich dan tot behoorlijk verschillende personen. De roker krijgt bijvoorbeeld veel sneller huidveroudering dan de broer of zus die niet rookt.

Zo zorgt een langere periode van stress er bijvoorbeeld voor dat ruim duizend genenparen die ten dienste staan van ons herstel niet tot uiting kunnen komen(Capel 2017). Stress zorgt daarmee voor een aanzienlijke versnelling van het verouderingsproces en vermindert functioneren van talloze andere systemen. Sowieso is het handig om aan stresspreventie en reductie te doen maar wellicht zal dit gegeven je extra motivatie geven.

En wat dacht je van bewegen? We bestaan voor ruim 85% procent uit een bewegingsapparaat. Use it or lose it. Juist een beetje pittige beweegvormen zetten ons lichaam extra in de herstelmodus. De binnenwand van onze bloedvaten wordt versneld vernieuwd na een half uurtje stevig sporten. DNA dat zorgt voor de hernieuwde opbouw van de vaatwand wordt hierdoor geactiveerd.

En dan is daar nog voeding. Eet kleurrijk groente en fruit in vele soorten. Vooral planten bevatten veel stoffen met een gunstige respons voor onze herstel- en andere beschermende mechanismen. Het is verbazingwekkend om te zien hoeveel stoffen er in planten, noten en zaden zitten die een positief effect hebben op ons lijf en welzijn. En dan te bedenken dat er nog zoveel andere stoffen zijn die nog niet eens geanalyseerd zijn. Zet je geld niet in op die ene enkele superfood. Het gaat juist om de variatie. Dat leidt tot een super effect. Een leuk geheugensteuntje is het ‘tricolore’ principe. Eet bij elke maaltijd drie verschillende kleuren groenten en drie kleuren fruit verspreid over de dag. Je DNA is er blij mee.   

Door Carel Schott, Vitality specialist

Gelauwerd in vitaliteit en gepassioneerd in gezondheid en energie. Carel is specialist in vitaliteit. Met meer dan 15 jaar ervaring als fysiotherapeut, psychotherapeut (EAP) en topsporttrainer geeft Carel mensen de regie over hun eigen gezondheid en energielevel. Carel heeft de juiste brandstof om je in beweging te krijgen.De mening onder wetenschappers verschilt wel, maar over algemeen wordt aangenomen dat de epigenetica meer bepalend is in het ontstaan of voorkomen van ziekte dan de genetica. De verhouding ligt voor sommige eigenschappen rond de 85/15 procent. Bij andere op 50/50 procent. Enkele genen komen altijd voor 100% tot expressie, zoals bijvoorbeeld de kleur van de ogen of de huid. Soms heeft een zeldzame ziekte maar één enkel gen nodig heeft om zich te kunnen manifesteren. Er zijn daarom een aantal genetisch bepaalde aandoeningen die zich altijd zullen uiten. Gelukkig zijn deze dus zeldzaam; de meeste ziekten zijn in aanleg aanwezig en komen pas tot uiting door wat je doet of laat, zoals we hiervoor al bespraken.